1. Giới thiệu chung:
Ngày 29 tháng 4 năm 1958, kỳ họp thứ VIII Quốc hội khoá I nước Việt Nam Dân chủ cộng hoà (nay là Cộng hoà xó hội chủ nghĩa Việt Nam) do Chủ tịch Hồ Chớ Minh chủ trỡ đó ra Nghị quyết thành lập Bộ Kiến trúc tiền thân của Bộ Xây dựng ngày nay. Từ đó ngày 29/4 trở thành ngày truyền thống của Ngành Xây dựng.
Lịch sử ngành Xây dựng Lào Cai cũng gắn liền với lịch sử ngành Xây dựng Việt Nam. Năm 1959 Ty kiến trúc Lào Cai được thành lập, Năm 1976 sát nhập 3 Ty Kiến trúc: Lào Cai, Yên Bái, Nghĩa Lộ thành Ty Xây dựng Hoàng Liên Sơn, sau đổi tên là Sở Xây dựng Hoàng Liên Sơn. Đến tháng 10 năm 1991 lại tách Sở Xây dựng Hoàng Liên Sơn thành Sở Xây dựng Yên Bái và Sở Xây dựng Lào Cai. Dù trong điều kiện lịch sử nào ngành Xây dựng Lào Cai vẫn luôn luôn hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị mà Bộ Xây Dựng và Tỉnh giao cho.
2. Các giai đoạn phát triển
- Giai đoạn từ năm 1959 -1975:
Đây là giai đoạn hình thành, ổn định và phát triển, kể từ năm 1959 sau khi mới ra đời ngành Xây dựng Lào Cai được sự quan tâm của Tỉnh uỷ, HĐND, UBND tỉnh cho phép Ty Kiến trúc Lào Cai được hình thành với 6 phòng, 01 ban quản lý và 9 đơn vị trực thuộc. Nhiệm vụ của Ty Kiến trúc là tổ chức triển khai xây dựng trụ sở các cơ quan Đảng, chính quyền từ tỉnh đến các huyện lỵ, tham gia xây dựng Nhà máy nhiệt điện Lào Cai, các nhà máy: Đường, rượu, giấy, Cơ khí Phú Lợi, sành sứ, xi măng, bê tông đúc sẵn..., xây dựng trụ sở làm việc và nhà ở cán bộ công nhân viên mỏ Apatit Lào Cai, quy hoạch và quản lý xây dựng thị xã Lào Cai, thị xã Cam Đường.
Qua 16 năm thành lập và phát triển, Ty Kiến trúc Lào Cai dưới sự lãnh đạo của các đồng chí trưởng ty Cao Văn Thập, Cao Văn Sơn, Nguyễn Chí Nghị, Đỗ Viết Sính, qua các thời kì đã xây dựng đội ngũ không ngừng lớn mạnh, lúc mới đầu chưa đầy 50 người, sau 16 năm phát triển, đội ngũ những người làm xây dựng đã tăng lên trên 1.500 người, với đội ngũ kỹ sư, trung cấp xây dựng còn ít ỏi nhưng với tinh thần cách mạng cao, vừa xây dựng vừa sẵn sàng chiến đấu chống chiến tranh phá hoại của giặc Mỹ, vừa chi viện sức người, sức của cho giải phóng Miền Nam, nhiều đồng chí đã trở thành anh hùng, dũng sĩ diệt Mỹ, nhiều đồng chí đã anh dũng hy sinh trong chiến đấu. Ở hậu phương, vẫn tổ chức khảo sát, thiết kế và thi công nhiều công trình với quy mô lớn như: Trụ sở làm việc của Tỉnh uỷ, UBND Tỉnh, Báo Lào Cai, Trường cấp 3 Lào Cai, Bệnh viện tỉnh, Khách sạn ga Lào Cai, Khách sạn Quốc tế K30, Nhà máy nước Kim Tân công suất 3500m3 ngày/đêm...
- Giai đoạn 1976 - 1991: Đây là giai đoạn sát nhập 3 tỉnh Lào Cai - Yên Bái - Nghĩa Lộ thành lập tỉnh Hoàng Liên Sơn và lấy Thị xã Lào Cai làm tỉnh lỵ, Ty xây dựng Hoàng Liên Sơn được thành lập dưới sự lãnh đạo của đồng chí Hà Hữu Hỗ, Trưởng Ty Xây dựng Hoàng Liên Sơn, với 8 phòng ban và 10 đơn vị trực thuộc.
Nhiệm vụ của Ty Xây dựng Hoàng Liên Sơn là tham mưu giúp UBND Tỉnh tổ chức khảo sát, quy hoạch, thiết kế, xây dựng mới, mở rộng thị xã Lào Cai, để phục vụ công tác tập kết của các Sở, ban, ngành của tỉnh.
Kế hoạch tập kết đã được triển khai, công cuộc xây dựng vừa mới bắt đầu thì cuối năm 1978 Tỉnh uỷ, HĐND, UBND và các sở, ban, ngành của Tỉnh chuyển về thị xã Yên Bái, 2/1979 thị xã Lào Cai bị chiến tranh tàn phá, các huyện Mường Khương - Bát Xát - Bảo Thắng - Si Ma Cai - Sa Pa cũng bị tàn phá nặng nề.
Qua 15 năm sát nhập, phát triển, dưới sự lãnh đạo của các đồng chí Hà Hữu Hỗ, Lê Kình nguyên là Giám đốc Sở Xây dựng Hoàng Liên Sơn qua từng thời kỳ, đội ngũ những người làm công tác xây dựng đã trưởng thành cả về số lượng và chất lượng, mặc dù giai đoạn này cực kỳ khó khăn, nhưng đội ngũ những người làm xây dựng vẫn vươn lên hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ mà Tỉnh và Bộ Xây dựng giao cho.
+ Giai đoạn từ 1991- Nay:
Là giai đoạn thực hiện chủ trương của Đảng và Quốc hội cho phép tách tỉnh Hoàng Liên Sơn thành 2 tỉnh Lào Cai và Yên Bái. Tháng 10/1991 tỉnh Lào Cai được tái lập, Sở Xây dựng Lào Cai được hình thành với 5 phòng chuyên môn, 01 ban QLDA và 6 đơn vị trực thuộc với hơn 400 người. Đến nay Sở Xây dựng đã kiện toàn với 8 phòng chuyên môn; 01 ban QLDA, thành lập thêm 02 trung tâm (Tư vấn giám sát- QLDA, Trung tâm KĐXD) và 01 Viện Kiến trúc quy hoạch XD); có 4 đơn vị đã cổ phần, còn 2 đơn vị chuyển sang hình thức Công ty TNHH một thành viên. Lực lượng cán bộ CNVC đã trưởng thành cả về lượng và chất. Với tổng số cán bộ công nhân viên chức - người lao động trong ngành là trên 1.810 người. Trong đó cú 24 cán bộ có trình độ thạc sỹ, đại học: 412 người. Kinh nghiệm quản lý, trình độ chính trị và nghiệp vụ chuyên môn của cán bộ CNVC trong ngành đã được nâng lên rõ rệt, đủ để đáp ứng nhu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn kinh tế thị trường hiện nay. Lực lượng cán bộ quản lý nhà nước trong ngành ngày càng được kiện toàn từ văn phòng sở đến văn phòng các Công ty và các đội sản xuất, hầu hết có trình độ đại học. Hệ thống phương tiện quản lý được liên tục hoàn thiện và bổ sung như: Hệ thống văn bản pháp quy về quản lý XDCB trên địa bàn toàn tỉnh đó được ban hành, có hướng dẫn đầy đủ và chặt chẽ. Các thiết bị máy móc thẩm định thiết kế kỹ thuật dự toán cũng được trang bị tương đối đầy đủ để phục vụ công tác quản lý Nhà nước và sản xuất kinh doanh.
Qua hơn 20 năm tái lập và phát triển, dưới sự lãnh đạo của các đồng chí Giám đốc Sở: Đào Văn Ngoạn, Đỗ Thành Am, Phan Doãn Thanh, hiện nay là đồng chí Tô Trọng Tôn. Ngành Xây dựng Lào Cai đã lớn mạnh không ngừng đáp ứng mọi nhiệm vụ chính trị mà Tỉnh và Bộ Xây dựng giao cho và đó đạt được những thành tựu không nhỏ trong lĩnh vực xây dựng cơ bản của tỉnh Lào Cai đã xây dựng được rất nhiều công trình xây dựng khang trang, hiện đại, thành phố Lào Cai hôm nay đã được mở rộng và phát triển với hàng trăm tuyến đường phố được xây dựng theo quy hoạch, các khu công nghiệp đã được quy hoạch và xây dựng, nhiều khu đô thị mới, nhiều điểm dân cư mới, nhiều khu công nghiệp, khu kinh tế, nhiều con đường tuyến phố mới đó tạo dựng lên, được xây mới, nơi ở của một bộ phận không nhỏ dân cư chẳng những đó được cải thiện, mà còn làm đẹp cho không gian và cảnh quan đô thị đặc biệt là thành phố Lào Cai, thị trấn Sa Pa, thị trấn Bắc Hà, thị trấn Phố Lu, thị trấn Si Ma Cai, thị trấn Khánh Yên, thị trấn Mường Khương trong đó Khu đô thị mới Lào Cai – Cam Đường đó là kết quả cho những thành tựu của ngành Xây dựng Lào Cai. Các công trình kiến trúc được xây dựng trong nhưng năm qua dù lớn hay nhỏ đã hình thành được những nét đặc trưng riêng của kiến trúc vùng núi phía Bắc và đó nâng cao chất lượng sống đô thị của cư dân. Công tác đầu tư xây dựng phát triển hạ tầng đô thị đó được đẩy mạnh, tốc độ phát triển đô thị diễn ra rất nhanh chóng, diện mạo các đô thị của Lào Cai đó khởi sắc, chất lượng cuộc sống đô thị ngày được nâng cao. Đặc biệt là thành phố Lào Cai, với việc xây dựng hình thành khu hành chính mới đó cơ bản hoàn chỉnh tiêu chí đô thị loại III, đồng thời từng bước nâng dần đạt tiêu chí đô thị loại II trong thời gian tới. Thị trấn Sa Pa, Phố Lu, thị trấn công nghiệp Tằng Loỏng và một số đô thị khác đang phát triển nhanh chóng để đạt các tiêu chí loại đô thị cao hơn.
Ngoài công tác quy hoạch xây dựng các đô thị, công tác quy hoạch các khu dân cư tập trung, quy hoạch các khu công nghiệp - cụm công nghiệp, các khu tiểu thủ công nghiệp và quy hoạch chuyên ngành về cấp nước, thoát nước, vệ sinh môi trường, giao thông, điện nước… đó được triển khai mạnh. Trên cơ sở các đồ án quy hoạch xây dựng đó được phê duyệt, nhiều dự án đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật đô thị do địa phương quản lý đó và đang được triển khai có hiệu quả bằng nhiều nguồn vốn khác nhau để từng bước hoàn chỉnh và mở rộng các đô thị (như dự án kè hai bên bờ sông Hồng; các khu tái định cư đường cao tốc Nội Bài - Lào Cai; khu công nghiệp Tằng Loỏng, khu công nghiệp thương mại Kim Thành…). Những thành tựu ấy đó có sự đóng góp không nhỏ của đội ngũ cán bộ công nhân, viên chức và người lao động ngành Xây dựng.
Những thành tựu của ngành Xây dựng Lào Cai đạt được là đáng tự hào. Ghi nhận những nỗ lực phấn đầu và các kết quả đạt được của ngành Xây dựng Lào Cai qua các thời kỳ, Đảng và Nhà nước đó tặng thưởng nhiều phần thưởng cao quý cho tập thể cán bộ, công nhân viên chức và người lao động ngành Xây dựng, được tặng: 01 Huân chương Lao động hạng Nhất, 03 Huõn chương Lao động hạng Nhì cho tập thể và cá nhân, 17 Huân chương Lao động hạng Ba cho tập thể và cá nhân, 37 bằng khen của Thủ tướng Chính phủ cho tập thể và cá nhân, 05 cờ thi đua xuất sắc của chính phủ, 41 cờ thi đua của Bộ Xây dựng, UBND tỉnh và nhiều bằng khen của Bộ Xây dựng, UBND tỉnh, Tổng LĐLĐ việt Nam, Công đoàn xây dựng Việt nam cho các tập thể và cá nhân, 286 CBCNV trong ngành đó được Bộ Xây dựng tặng Kỷ niệm chương vỡ sự nghiệp xây dựng./.